Kolesteril ester transfer proteini (CETP), plazmada bulunan ve lipoproteinler arasındaki lipidlerin, özellikle kolesteril esterlerinin ve trigliseritlerin transferini katalize eden bir proteindir. CETP, yüksek yoğunluklu lipoproteinlerin (HDL) kolesterolünü düşük yoğunluklu lipoproteinlere (LDL) ve çok düşük yoğunluklu lipoproteinlere (VLDL) transfer ederek, HDL kolesterol düzeylerini düşürür ve LDL kolesterol düzeylerini artırır. Bu nedenle, CETP aktivitesi ateroskleroz ve koroner arter hastalığı riskini artırabilir.
CETP geni, insanlarda 16. kromozom üzerinde bulunur. Protein, yaklaşık 476 amino asit uzunluğundadır ve plazmada çözünür bir glikoproteindir. CETP'nin yapısı, lipid bağlama ve transferi için gerekli olan bir hidrofobik çekirdek içerir.
CETP'nin temel işlevi, lipoproteinler arasındaki lipidlerin yeniden dağıtımını sağlamaktır. Bu süreç, özellikle HDL kolesterolünün LDL ve VLDL gibi diğer lipoproteinlere aktarılmasını içerir. Bu transfer, "HDL'nin ters kolesterol taşınması" olarak bilinen sürecin etkinliğini azaltır. Ters kolesterol taşınması, periferik dokulardan kolesterolün karaciğere taşınmasını ve buradan da atılmasını sağlar.
CETP aktivitesi, kardiyovasküler hastalıklar ile yakından ilişkilidir. Yüksek CETP aktivitesi, HDL kolesterol seviyelerini düşürerek ve LDL kolesterol seviyelerini artırarak ateroskleroz gelişimini hızlandırabilir. Bu nedenle, CETP'yi inhibe eden ilaçlar, kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde potansiyel bir hedef olarak değerlendirilmiştir.
CETP inhibitörleri, CETP'nin aktivitesini bloke ederek HDL kolesterol düzeylerini yükseltmeyi ve LDL kolesterol düzeylerini düşürmeyi amaçlar. Geçmişte, Torcetrapib, Dalcetrapib ve Evacetrapib gibi çeşitli CETP inhibitörleri geliştirilmiştir. Ancak, bu ilaçların klinik denemelerinde farklı sonuçlar elde edilmiştir. Örneğin, Torcetrapib, HDL kolesterolü önemli ölçüde artırmasına rağmen, mortalite oranlarında artışa neden olduğu için kullanımdan kaldırılmıştır. Diğer CETP inhibitörleri de benzer nedenlerle klinik kullanıma girmemiştir veya sınırlı kullanıma sahiptir.
CETP genindeki bazı genetik varyasyonlar, CETP aktivitesini etkileyebilir ve dolayısıyla lipid profillerini ve kardiyovasküler hastalık riskini etkileyebilir. Örneğin, CETP genindeki bazı polimorfizmler, HDL kolesterol düzeylerini artırabilir ve koroner arter hastalığı riskini azaltabilir.
Diyetin CETP aktivitesi üzerindeki etkisi de araştırılmaktadır. Bazı çalışmalar, doymuş yağ ve kolesterol açısından zengin diyetlerin CETP aktivitesini artırabileceğini göstermiştir. Buna karşılık, omega-3 yağ asitleri gibi bazı besin maddelerinin CETP aktivitesini azaltabileceği düşünülmektedir.
Kolesteril ester transfer proteini (CETP), lipid metabolizmasında önemli bir rol oynayan ve kardiyovasküler hastalıklarla yakından ilişkili olan bir proteindir. CETP'nin işlevi, genetik varyasyonları ve diyetle olan etkileşimleri, kardiyovasküler sağlık açısından önemli bir araştırma alanı olmaya devam etmektedir. CETP inhibitörleri, gelecekte kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde yeni yaklaşımlar sunabilir, ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.